Quảng Ngãi: Phụ nữ làng Teng gìn giữ nghề dệt thổ cẩm của đồng bào Hrê

06/01/2022

Ngày nay, người dân huyện miền núi Ba Tơ vẫn còn giữ được bản sắc văn hóa của dân tộc, trong đó có nghề dệt thổ cẩm của người đồng bào Hrê ở làng Teng, xã Ba Thành.

_{Nghề dệt thổ cẩm ở làng Teng có từ lâu đời đến nay vẫn còn lưu giữ nhiều giá trị truyền thống, mang đậm nét đặc trưng văn hóa của người Hrê}

Cuộc sống người dân thôn làng Teng chủ yếu bám vào nương rẫy, ruộng đồng, nhưng vẫn lưu giữ nhiều nét văn hóa của đồng bào Hrê. Tranh thủ những lúc rảnh rỗi, chị Phạm Thị Su (38 tuổi) thợ dệt ở làng Teng vẫn luôn cần mẫn với nghề truyền thống có từ lâu đời của cha ông để lại. Những tấm vải thổ cẩm đã khéo léo may thành váy, khăn quàng cổ, địu con…. Theo chị Su, để dệt một tấm vải mất khoảng 6 ngày, tấm vải đó được cắt ra để may, ráp hay trang trí thành váy, áo, khố, mũ, túi theo kiểu truyền thống. Đấy là cả quá trình rất công phu, tâm huyết.

Chị Su cho biết thêm, dụng cụ dệt thổ cẩm được ghép lại từ nhiều bộ phận rời nhau, chỉ khi ngồi duỗi chân, đeo dây chằng vào phần lưng mới giữ được khung dệt. Nét thổ cẩm trên bộ trang phục hay vật dụng gia đình sử dụng thể hiện sự khéo léo, tỉ mỉ, tinh tế của người phụ nữ trong gia đình. Các họa tiết thường gắn liền với những hình tượng sinh hoạt cộng đồng người Hrê, gắn liền với cuộc sống thường ngày như cây lá, hoa, con vật, đồ dùng.

“Để dệt nên một tấm thổ cẩm, bên cạnh dùng nguyên liệu, tạo màu, công đoạn làm khung dệt và kỹ thuật dệt đòi hỏi rất công phu, nhưng có lẽ khó nhất vẫn là kỹ thuật dệt. Trước tiên, người dệt phải tạo thế cân bằng rồi kéo thẳng chỉ để dệt. Sau đó, thợ dệt phải cân các hoa văn, họa tiết trên tấm thổ cẩm sao cho hài hòa và đẹp mắt”, chị Su chia sẻ.

Nghề dệt thổ cẩm chủ yếu được truyền lại từ các thế hệ trước và có thời gian tưởng như bị mai một do ít người quan tâm. Tuy nhiên mấy năm gần đây, thông qua các lớp tập huấn, đào tạo nghề ngắn hạn, đã có nhiều hội viên phụ nữ tham gia, trong đó đã có cả thế hệ trẻ.

Chị Phạm Thị Kiều Oanh (21 tuổi) ở làng Teng chia sẻ, bản thân chị mới biết dệt mấy năm nay thôi, ban đầu học thấy khó, nhưng mà đã biết dệt rồi thì sẽ hăng say, nhất là dệt hoa văn có nhiều loại khác nhau. Với những công đoạn khó hơn như dệt trang phục, những hình vẽ khó, những tấm vải lớn, chị lại cùng moi người trong làng vui vẻ trao đổi, tạo ra một không khí sôi nổi, giúp đẩy nhanh quá trình học. Đến bây giờ, những người già trong làng hiểu biết về nghề dệt cũng hiếm dần nên bản thân chị tự cảm thấy mình phải cố gắng lưu giữ được càng nhiều kiến thức càng tốt để bảo tồn, gìn giữ và truyền dạy cho con cháu đời sau. Đồng thời, nhờ nghề dệt, kinh tế gia đình sẽ ngày càng phát triển, làm giàu cho quê hương.

Cô gái trẻ Phạm Thị Oanh vui vẻ khoe những tấm vải do mình làm ra với hoa văn riêng của làng Teng

“Vui nhất là đến Tết được mặc bộ trang phục truyền thống của dân tộc mình để du xuân. Mặc dù bây giờ có rất nhiều mẫu quần áo, váy đầm thời trang dành cho giới trẻ, nhưng tôi vẫn thích mặc đồ thổ cẩm, vì nó thoải mái và nhìn có sự khác biệt. Bởi nếu mặc đồ thời trang như bây giờ thì ai cũng như ai, còn đâu là nét đẹp riêng. Bên cạnh đó, tôi còn kêu gọi các bạn trẻ cùng mặc đồ thổ cẩm để giữ gìn nét văn hóa của dân tộc mình”, Oanh bộc bạch.

Trước đây, sản phẩm thổ cẩm của đồng bào Hrê dệt thủ công, nguyên liệu chủ yếu là bông trồng trên rẫy. Cứ đến tháng ba, tiết trời ấm áp, bông nở rộ, người phụ nữ Hrê mang gùi lên rẫy hái bông về phơi khô tách hạt, nhồi mịn, kéo thành sợi, sau đó đem nhuộm thành nhiều màu khác nhau, rồi đưa vào dệt, sản phẩm hoàn thiện sẽ được mang đi bán ở các chợ truyền thống. Hiện nay, thế hệ trẻ sẽ đưa lên mạng xã hội để giới thiệu, quảng bá về các sản phẩm thổ cẩm làng mình. Chính sự nắm bắt nhanh nhẹn và thoát ra khỏi những khuôn mẫu truyền thống, mà thổ cẩm làng Teng còn dùng để may vest nam, đầm dạ hội, kể cả đầm cưới phối thêm ren, lưới với những đường may tinh xảo.

Theo bà Phạm Thị Minh Đôi – Chủ tịch UBND xã Ba Thành, nghề dệt thổ cẩm ở làng Teng có từ lâu đời, trải qua bao thăng trầm nhưng làng nghề vẫn giữ nguyên nét văn hóa truyền thống của dân tộc Hrê. Với đôi tay khéo léo của các mẹ, các chị đã tạo nên những sản phẩm độc đáo, đáp ứng nhu cầu của nhiều khách hàng. Hiện nay, vật liệu để dệt thổ cẩm được thay bằng chỉ màu, nhưng độ tinh xảo của tấm thổ cẩm vẫn không kém ngày xưa.

Cứ mỗi độ xuân về hay dịp lễ, Tết, đồng bào làng Teng và các địa phương ở huyện Ba Tơ đều diện bộ đồ thổ cẩm để dự lễ, vui xuân. Khách du lịch gần xa ưa thích sản phẩm thổ cẩm làng Teng cũng nhờ xuất phát từ những họa tiết gắn liền với thiên nhiên, núi rừng Ba Tơ.