Bà chủ của 2000 cửa hàng Body Shop
Không ai không biết đến tên bà cùng với hệ thống cửa hàng kinh doanh mỹ phẩm Body Shop rất nổi tiếng.
Báo chí nước Anh và cả giới truyền thông thế giới từ cuối những năm 90 của thế kỷ 20 đã tốn rất nhiều giấy bút, hình ảnh để nói về hiện tượng Anita Roddick. Ngay cả trong các trường quản trị kinh doanh người ta cũng rất thích đem bà và sự nghiệp kinh doanh ngoạn mục của bà để mổ xẻ, phân tích.
Một khía cạnh đặc biệt mà Anita Roddick rất hay được nhắc đến là bà chưa bao giờ được học và định học các khoá học quản trị kinh doanh hay bán hàng tại các cơ sở đào tạo chính thống. Điểm đặc biệt hơn nữa mà các nhà phân tích và giới kinh doanh rất ngạc nhiên và khâm phục là lĩnh vực kinh doanh của Anita Roddick không phải nằm trong lĩnh vực tin học, Internet, viễn thông hay một ngành công nghệ cao nào đó. Bà lại càng không phải những nhà công nghiệp hay những đại gia kinh doanh siêu thị.
Ngược lại lĩnh vực kinh doanh của Anita Roddick rất bình thường. Bình thường một cách kinh điển, khi đó chỉ là những cửa hàng bán lẻ mỹ phẩm. Sản phẩm của bà không phải là những thương hiệu lớn thế nhưng cái tên Body Shop của những cửa hàng kinh doanh thuộc sở hữu bà chủ Anita Roddick lại chính là một thương hiệu khổng lồ. Và bà đã làm giàu với thương hiệu đó. Cách đây đúng 30 năm, Anita Roddick mở một cửa hàng kinh doanh mỹ phẩm đầu tiên mang tên Body Shop. Đến năm 2006, cả hệ thống kinh doanh mỹ phẩm của Anita Roddick đã có tới hơn 2.000 cửa hàng. Nhiều nhất là ở Anh, sau đó là ở các nước Bắc Mỹ và Tây Âu khác. Năm ngoái, tổng doanh thu bán hàng của cả hệ thống Body Shop là hơn 700 triệu bảng Anh, tương đương với hơn 1,3 tỉ USD.
Bắt đầu chỉ vì kế sinh nhai
Anita Roddick sinh năm 1942 tại thành phố nhỏ Littlehampton bên bờ Đại tây dương. Bà là con thứ ba trong số 4 người con của một chủ quán ăn bình dân tại khu hải cảng không lấy gì làm sầm uất. Bố mẹ Anita Roddick và bản thân bà trước kia cũng chẳng bao giờ nghĩ về một nghiệp kinh doanh sau này. Khi trẻ, bà chẳng hề học về kinh doanh và cũng chưa bao giờ thực sự quan tâm đến điều đó.
Bà có nhiều, rất nhiều ham thích và mối quan tâm khác không liên quan gì đến câu chuyện kinh doanh. Anita Roddick khi trẻ lại tỏ ra có khiếu về văn hoá nghệ thuật. Được tuyển chọn vào một trường nghệ thuật ca múa nhạc kịch nổi tiếng thế nhưng bà lại từ chối. Thay vào đó Anita Roddick chọn nghề sư phạm và từ năm 1960 bà đã học tại trường Newton Park College of Education tại thành phố Bath. Từ năm 1962, Anita Roddick nhận được học bổng học tiếp tại
Ra trường, gần như Anita Roddick chẳng có ý định gắn bó với nghề sự phạm. Bà đã trải qua đủ mọi nghề. Chỉ sau thời ngắn dạy học, Anita Roddick xin làm cho một tờ báo khá lớn là tờ International Herald Tribune. Nơi làm việc là ở
Trong con người bà, một nhân viên của một tổ chức quốc tế tại các nước đang phát triển, đã dần hình thành rất rõ những quan điểm sống, về xã hội hay môi trường. Và điều này đã ảnh hưởng, hay nói đúng hơn là đã chi phối rất nhiều sự nghiệp kinh doanh rất thành công của Anita Roddick sau này. Có thể nói rằng lúc đó, dường như Anita Roddick không có kiến thức gì về kinh doanh, bà chưa bao giờ quan tâm đến chuyện kinh doanh và lại càng không mơ đến viễn cảnh giàu sang nhờ kinh doanh.
Tuy nhiên mọi sự đã thay đổi khi bà về quê Littlehampton và lên xe hoa với anh chồng Gordon. Để sinh sống, hai vợ chồng Anita Roddick năm 1971 đã sửa chữa ngôi nhà đang ở nhà một khách sạn mini. Bên cạnh kinh doanh nhà nghỉ, Anita Roddick còn mở một cửa hàng ăn nhỏ, với ý định nối tiếp nghề của gia đình trước kia.
Nhưng chẳng bao lâu, Anita Roddick đã phải bỏ cuộc. Nhà hàng phá sản phải bán đi. Thu nhập của nhà Anita Roddick chỉ dựa vào nguồn thu khiêm tốn từ kinh doanh nhà nghỉ. Từng đó là quá ít, vì vậy Anita Roddick quyết định làm gì đó để cải thiện thu nhập cho gia đình. Xuất phát từ sở thích và quan niệm sống của mình là chỉ dùng những mỹ phẩm có nguồn gốc tự nhiên, Anita Roddick nảy ra ý định thử kinh doanh mặt hàng này. Và đó là sự khởi đầu cho một sự nghiệp kinh doanh thành công hiếm có. Không có đủ vài nghìn Bảng để mở một cửa hàng nhỏ, Anita Roddick đã buộc phải vay vốn ngân hàng với tài sản bảo đảm chính là cái khách sạn mini của gia đình mà ông chồng đang quản lí.
Độc chiêu mỹ phẩm tự nhiên
Vào một ngày cuối tháng ba năm 1976, cửa hàng bán lẻ mỹ phẩm mang tên Body Shop của Anita Roddick đã được khai trương tại một phố nhỏ ở
Những sản phẩm của Body Shop được biết đến với đặc trưng “xanh” và “sạch” tuyệt đối. Anita Roddick không dùng các nguyên vật liệu mà việc khai thác nó theo bà là ảnh hưởng xấu đến môi trường sinh thái. Ngay cả những bao bì như chai, lọ, giấy hay túi đóng gói đều thể hiện tư tưởng “vì môi trường” của bà chủ.
Tất cả đều là những vật liệu có thể tái sử dụng hay dễ dàng xử lí tái sinh. Về mặt hình thức, các sản phẩm của Body Shop xinh xắn và rất đơn giản. Tự tay bà chủ dùng giấy cắt và tự viết, trang trí cho nhãn hiệu của từng hộp hay từng lọ mỹ phẩm của mình. Anita Roddick làm điều đó không chỉ để tiết kiệm chi phí kinh doanh mà trước tiên là vì muốn thể hiện quan điểm của mình. Bà mong muốn đóng góp một phần của mình vào việc bảo vệ môi trường sống xanh và sạch trên toàn thế giới.
Phát triển với kinh doanh nhượng quyền
Vừa mới ra đời nhưng Body Shop đã nhanh chóng giành được thiện cảm của nhiều khách hàng. Vào những năm 70 khi vấn đề môi trường đã trở thành quan trọng thì ý tưởng kinh doanh mỹ phẩm “vì môi trường” đã gây một sự chú ý rất lớn, đặc biệt là giới phụ nữ trí thức. “Hữu xạ tự thiên hương”, tiếng tăm về một cửa hàng mỹ phẩm đã được kháo nhau và chẳng mấy chốc vượt qua biên giới thị trấn nhỏ
Và Anita Roddick đã khéo léo làm rất nhiều sản phẩm có khối lượng nhỏ để khách hàng có cơ hội dùng thử. Phụ nữ ai chẳng thích làm đẹp và họ lại càng sẵn sàng làm đẹp thường xuyên hơn nếu như điều đó lại góp phần bảo vệ cho môi trường sinh thái. Thành công ngoài sự mong đợi của Body Shop đầu tiên, một phần từ kinh doanh, một phần từ triết lí bảo vệ môi trường, đã buộc Anita Roddick phải nghĩ ngay đến một cửa hàng thứ hai. Trong khi rất lúng túng không biết tìm đâu ra cho đủ gần chục nghìn bảng để đầu tư, vay ngân hàng không được thì Anita Roddick đã gặp may.
Một nhà kinh doanh ở Chichester đã đồng ý góp vốn 50% với 4.000 bảng Anh để mở một cửa hàng Body Shop thứ hai cùng với Anita Roddick. Và cửa hàng mỹ phẩm này bán còn chạy hơn cả cửa hàng đầu tiên. Rất nhiều khách ở xa cũng tìm đến khi việc sử dụng các loại mỹ phẩm của Body Shop trở thành một mốt tiêu dùng. Lập tức Anita Roddick phải nghe rất nhiều lời đề nghị của họ hàng, bạn bè về việc mở một cửa hàng kinh doanh mỹ phẩm như Body Shop.
Ý tưởng kinh doanh nhượng quyền của Anita Roddick bắt đầu từ đó. Rất nhanh chóng bà đã thiết kế ra một mô hình kinh doanh nhượng quyền theo mẫu Body Shop mà bà đang thực hiện. Tất cả đã trở thành một công thức franchising với những tiêu chuẩn chung, thống nhất. Trước kia chỉ tình cờ mà Anita Roddick chọn màu xanh lá cây cho màu sơn của cửa hàng. Khi đó không có tiền để ốp gỗ trang trí, Anita Roddick sơn màu xanh chỉ để nhằm xoá bỏ các vết ẩm mốc của cửa hàng. Còn trong công thức chung Anita Roddick đã chủ động cho cái gam màu xanh lá cây đó làm màu chủ đạo của mô hình Body Shop.
Đó là màu của cây xanh, màu biểu tượng trưng cho một môi trường sinh thái xanh và sạch. Năm 1978, của hàng Body Shop thứ ba nhưng là của hàng Body Shop đầu tiên theo mô hình kinh doanh nhượng quyền được khai trương. Kể từ đó là cả một thời kỳ phát triển ngoạn mục của thương hiệu cửa hàng mỹ phẩm Body Shop độc đáo này. Chỉ trong vòng vài năm hàng trăm cửa hàng Body Shop đã được khai trương khắp mọi nơi.
Năm 1984 Anita Roddick cho công ty “The Body Shop” niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán. Tiếp theo gần như đồng loạt hàng chục cửa hàng Body Shop theo kiểu kinh doanh nhượng quyền đã được mở ở các nước Tây Âu, nhiều nhất là tại Pháp. Năm 1988, lần đầu tiên tên tuổi Body Shop cũng như bà chủ Anita Roddick đã vượt qua bờ Đại Tây dương khi nhiều cửa hàng xuất hiện tại Mỹ. Tốc độ phát triển của hệ thống Body Shop đã vượt quá sức tưởng tượng ban đầu của chính Anita Roddick.
Tới năm 2000, tổng số cửa hàng đã lên tới 1.500 và 5 năm sau con số này là 2.000 tại hơn 50 nước trên toàn thế giới. Trung bình mỗi năm có tới 100 cửa hàng được mở. Từ năm 1996, Anita Roddick đã thôi trực tiếp điều hành hàng ngày với tư cách là Tổng giám đốc mà chỉ còn là Chủ tịch Hội đồng quản trị của công ty.
Lợi thế nhờ chưa bao giờ học trường kinh doanh
Nhận định kỳ cục đó là của chính bà chủ Anita Roddick khi được hỏi về bí quyết thành công của mình. Kinh doanh nhưng Anita Roddick không nghĩ đến lợi nhuận đầu tiên như các nhà kinh doanh. Bà muốn thể hiện tư tưởng và quan điểm của mình với cuộc sống và xã hội hiện tại trên hết. Anita Roddick không chú trọng vào các hoạt động quảng cáo trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Bà lại coi trọng cách thức quảng cáo nhờ chính khách hàng. Người này rỉ tai giới thiệu người kia, cứ thế mà lan truyền theo kiểu tiếng lành đồn xa. Không ít nhà kinh doanh, chuyên gia quảng cáo còn cho rằng là phản kinh doanh khi Anita Roddick không hề có những slogan hay bảng hiệu quảng cáo giới thiệu sản phẩm của mình.
Thay vào đó người ta lại thường thấy những khẩu hiệu hay chương trình mang tính xã hội, chính trị, chẳng ăn nhập với kinh doanh chút nào như “Hãy ngừng đốt cháy rừng Amazzon” hay “Giúp đỡ người nghèo bằng cách mua sản phẩm của họ” hoặc “Bảo vệ thú rừng”... Thế nhưng trên thực tế tất cả những việc làm hay hoạt động tưởng như vô ích với kinh doanh bán hàng lại có tác dụng rất tốt, ít ra đối với trường hợp của Body Shop.
Hệ thống cửa hàng mỹ phẩm của Anita Roddick nhờ đó lại càng trở nên độc đáo và có sự khác biệt rất rõ ràng. Sự khác biệt đó nằm rất nhiều ở triết lí kinh doanh của bà chủ Anita Roddick khác người nhưng tài ba. Ý thức bảo vệ môi trường, bảo vệ quyền bình đẳng trong xã hội một cách quyết liệt của Anita Roddick đã gây ấn tượng sâu sắc cho một tầng lớp người dân khá lớn.
Và những người này đã sẵn sàng mua hàng tại Body Shop không chỉ với mục đích tiêu dùng thuần tuý mà còn muốn qua đó bày tỏ cả quan điểm và cách sống của mình. Điều đó cũng giống như cái cách mà Anita Roddick kinh doanh.
