Sóc Trăng: Làng nghề đan đát giúp đồng bào Khmer thoát nghèo

Phú Tân là xã thuộc vùng đặc biệt khó khăn, giáp ranh với huyện Long Phú, TP Sóc Trăng, có tuyến Quốc lộ 60 và tỉnh lộ 932 đi qua. Toàn xã có 6 ấp, 3.461 hộ với 14.649 khẩu, gồm 3 dân tộc Kinh, Hoa, Khmer sinh sống đan xen với nhau. Trong đó, dân tộc Khmer chiếm tỷ lệ gần 80% dân số.

Văn hóa đan đát

Người dân Phú Tân chủ yếu hoạt động trong các lĩnh vực nông nghiệp, thương mại, dịch vụ và các ngành nghề truyền thống địa phương như: trồng trọt, chăn nuôi, thủ công mỹ nghệ, làm bánh,... Những ngành nghề này đã hình thành nên một nét văn hóa riêng của đồng bào dân tộc Khmer, đặc biệt là làng nghề đan đát, đâm cốm dẹp, vẽ tranh trên kiếng đã tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân, góp phần xóa đói giảm nghèo, ổn định kinh tế cho người lao động.

Đa số trẻ em ở đây xem đan đát là trò chơi làm ra chén cơm, manh áo, kiếm được tiền mua sách vở đi học. Cứ rảnh rỗi, các em lại lao vào đan đát. Nam thanh, nữ tú của làng, tối đến hẹn hò nhau cũng lấy cái cớ đan đát để gặp gỡ; người già lấy đan đát để chuyện trò. Cứ thế, làng nghề Phước Quới lúc nào cũng rộn ràng tiếng chẻ tre, tiếng tanh tách của những lóng đan va vào nhau.

Trong làng, ngoài phụ nữ còn có nhiều đàn ông cũng khéo tay không kém. Ông Lâm Liếp đã hơn 60 tuổi được phong là “người đan lát lão luyện” vì làm ra nhiều sản phẩm thủ công lạ mắt. Trong khi người thợ bình thường phải mất 2 ngày mới hoàn chỉnh một món hàng (ghe ngo) thì ông chỉ làm trong một ngày.

Có thâm niên trong nghề hơn 50 năm nhưng ông Liếp vẫn chưa thể sánh bằng nghệ nhân Lâm Ly (bố ông) với những đường đan “mắc nổi độc chiêu” được tôn là “đại thụ lão làng” có hơn 70 năm kinh nghiệm trong nghề. Là trụ cột trong gia đình với 6 miệng ăn và là “hậu duệ” nghề đan đời thứ tư, ông Lâm Liếp đã trực tiếp hướng dẫn vợ con vào nghề đan thúng, rổ, ky, cần xé... để thoát nghèo.

Khi gia đình chỉ có 4 công ruộng, trước đây làm một vụ chỉ đủ ăn nên ông đã bám nghề gia truyền để kiếm thêm thu nhập. Nghề không phụ lòng người khi vợ chồng ông từng bước khá lên, có nhà cửa đàng hoàng, con cái đều yên bề gia thất và tiếp tục theo nghề của cha ông. Hiện nay, chẳng những là “sư phụ làng nghề”, ông Liếp còn được thành viên tín nhiệm bầu làm Phó Giám đốc HTX Làng nghề Phú Tân.

Giúp người dân thoát nghèo

Trước đây, bà con Phước Quới rất nghèo. Cả ấp có trên 430 hộ; hơn 2.000 khẩu với diện tích đất canh tác trên 200ha, đa số bà con sống dựa vào nông nghiệp là chính nhưng vẫn không đủ ăn. Nhờ nghề đan đát với những mặt hàng rổ, rá, nia, sàn, cần xé được tiêu thụ khắp vùng, tỷ lệ hộ nghèo ở đây đã giảm đáng kể.

Những sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ đan đát tre nứa của HTX Làng nghề Phú Tân

Thấy nghề đan góp phần xóa đói giảm nghèo hiệu quả, từ nguồn vốn hỗ trợ của Trung ương, huyện Châu Thành đã đầu tư xây dựng trụ sở và thành lập làng nghề gồm các phòng: Hướng nghiệp, nhà xưởng, nhà trưng bày sản phẩm và máy chẻ nan tre... rồi thành lập HTX. Các thành viên tham gia HTX được vay vốn từ quỹ xóa đói giảm nghèo và góp vốn cho nhau mượn xoay vòng không tính lãi để mua thêm nguyên liệu, máy móc tăng năng suất lao động.

Đến nay, tất cả thành viên trong HTX đều thoát nghèo, nhà cửa được ngói hóa, đường làng được bê tông, ngõ xóm sạch đẹp. Chị Thạch Thị Phuông chia sẻ: "Trước đây, nhà tôi nghèo lắm, về làm dâu làng này, không nghề nghiệp, ruộng vườn thì ít (2 công), ngày nào hai vợ chồng cũng đi làm thuê. Khi vào HTX được mượn vốn, tôi nuôi thêm heo thịt rồi từ từ tích lũy tiền bạc đầu tư cho các con ăn học và xây nhà tử tế”.

Làng nghề Phú Tân đã hình thành từ rất lâu nhưng với xu hướng phát triển như hiện tại, các sản phẩm công nghiệp đan chiếm lĩnh thị trường đã ảnh hưởng đến nghề đan truyền thống của thành viên HTX. Chính vì vậy, Phó Giám đốc HTX Làng nghề Phú Tân Lý Minh Tâm cho biết: "Để duy trì và phát triển nghề đan đát, HTX đã hỗ trợ thành viên tiêu thụ sản phẩm bằng việc liên kết các cơ sở thu mua hay tìm thương lái lớn tiêu thụ hàng đan đát. Đồng thời, HTX liên hệ các điểm tham quan du lịch trên địa bàn tỉnh, giới thiệu các mẫu đan với nhiều loại sản phẩm theo hình thức thu nhỏ, làm quà lưu niệm để bán cho du khách, nhằm giúp thành viên tăng thu nhập, cải thiện đời sống”.