Độc đáo lễ cưới truyền thống của đồng bào Bru Vân Kiều

Lễ “bỏ của” trước ngày đón dâu

Hiện nay, những phương tiện hỗ trợ như loa đài hiện đại, nhạc cụ thời thượng cũng đã có mặt trong ngày cưới của những đôi trai gái người Bru Vân Kiều. Thế nhưng ở phần nghi lễ, các cặp đôi người Bru Vân Kiều vẫn thực hiện theo nghi thức truyền thống. Phần độc đáo từ lễ “bỏ của”, sính lễ nhà trai phải trải qua 2 lễ cưới mới thành chồng - vợ... Tất cả những nghi lễ ấy đã làm nên nét độc đáo, nét đẹp truyền thống trong nghi lễ cưới hỏi của các cặp đôi người Bru Vân Kiều.

Lễ “bỏ của” là lễ đầu trong phong tục cưới hỏi của các cặp đôi người Bru Vân Kiều. Đây là nghi lễ bắt buộc, muốn có được con dâu, nhà trai bắt buộc phải thực hiện nghi lễ “bỏ của”.

Để thực hiện nghi lễ “bỏ của”, nhà trai phải nhờ ông mối, bà mối có uy tín làm đại diện. Ông mối hay bà mối cũng phải có những tiêu chuẩn khắt khe như: Phải từ 50 tuổi trở lên; Phải hiểu rõ về phong tục tập quán truyền thống; Phải có gia cảnh “đẹp” song toàn chồng vợ, con cái đủ đầy… Đặc biệt, ông mối hay bà mối trong hôn lễ của những cặp đôi trai gái người Bru Vân Kiều phải được sự đồng ý của hai gia đình.

Phần lễ vật trong lễ “bỏ của”, nhà trai phải chuẩn bị một hộp đồng nhỏ được chạm khắc rất tinh tế để đựng cau, trầu và thuốc lá; một hộp đồng nhỏ đựng vôi; một ống điếu làm bằng gỗ dùng để hút thuốc; một áo được dệt từ vải thổ cẩm theo quy định truyền thống. Ngoài ra nhà trai còn phải chuẩn bị 2 đến 3 nén bạc trắng tùy theo gia đình nhà gái ra giá.

Đặc biệt, trong lễ “bỏ của”, tất cả những người thân bên nhà chú rể tương lai không được phép có mặt. Nghi lễ “bỏ của” chỉ có chú rể tương lai và một người bạn trai thân thiết. Đồng bào Bru Vân Kiều quan niệm, lễ “bỏ của” nếu nhiều người cùng tham dự thì sẽ không đem lại may mắn cho đôi vợ chồng trẻ sau này.

Sau khi nghi lễ “bỏ của” được nhà gái ưng thuận, hai bên gia đình chọn ngày lành để tổ chức lễ cưới cho đôi trai gái. Lễ cưới của các cặp đôi trai gái người Bru Vân Kiều cũng phải tuân theo những nghi thức truyền thống. Người Bru Vân Kiều ở dãy Trường Sơn quan niệm, để các cặp đôi ăn đời ở kiếp với nhau thì phải thực hiện theo phong tục tập quán tốt đẹp mà cha ông đã để lại.

Đồng bào Bru Vân Kiều hiện có khoảng 94 nghìn nhân khẩu, sinh sống chủ yếu ở phía Tây tỉnh Quảng Trị và TP. Huế. Ảnh: CTV

Trải qua 2 lễ cưới mới thành chồng - vợ

Ngày cưới, nhà trai và đoàn tùy tùng mang theo sính lễ đến nhà gái trước lúc con gà rừng cất tiếng gáy hồi thứ 3. Sính lễ mang theo gồm lợn hoặc dê từ 1-3 con, 2 con gà (1 trống, 1 mái), 1 buồng chuối to đã chín, 1 ché rượu cần lớn do chính nhà trai làm.

Đặc biệt để đón được cô dâu về, nhà trai bắt buộc phải có 3 lễ vật, đó là: Thanh kiếm (có chiều dài khoảng 60cm); chiếc nồi đồng và miếng bạc nén. Người Bru Vân Kiều quan niệm thanh kiếm tượng trưng cho sức mạnh và lòng dũng cảm, kiên cường của chàng trai. Mũi kiếm và chuôi kiếm là 2 thực thể gắn kết không thể tách rời, tượng trưng cho người chồng và người vợ ăn đời ở kiếp với nhau yên bình. Nồi đồng còn gọi là “nồi ba” mang ý nghĩa làm ra của cải. Trong nồi còn có 1 nén bạc và 5 hạt cườm, tượng trưng cho sự ấm no, hạnh phúc của đôi trai gái khi về cùng một nhà.

Nghi lễ nhà trai mang đến, nếu gia đình nhà gái chấp nhận thì nhà trai mới được phép đem vào nhà. Nhà gái sau khi nhận lễ sẽ mời nhà trai lên nhà sàn để làm lễ nhận con rể. Trong lúc làm lễ nhận con rể, cán thanh kiếm sẽ phải đặt hướng về phía nhà gái, lưỡi thanh kiếm hướng về phía nhà trai.

Rồi đến lễ “buộc chỉ cổ tay”, đây là nghi lễ bắt buộc và quan trọng nhất trong ngày cưới. Cô dâu và chú rể được ngồi ở vị trí quan trọng nhất, trước mặt là người mai mối và trưởng tộc của hai gia đình. Thời khắc sợi chỉ được buộc vào cổ tay cô dâu chú rể thể hiện sự nối kết lời thề “ăn đời ở kiếp với nhau”. Cô dâu, chú rể được buộc xong, thì tiệc cưới chính thức bắt đầu. Cả hai bên gia đình và bà con dân bản tổ chức ăn uống, nói chuyện vui vẻ suốt ngày đêm. Đến mờ sáng hôm sau mới rước dâu về nhà chồng.

Ngoài lễ cưới chính thức, cặp đôi trai gái người Bru Vân Kiều còn có một lần cưới thứ hai trong đời với nhau, đó là lễ bắt buộc. Lễ cưới lần 2 còn gọi là Lễ Koil, trải qua lễ Koil xong thì người vợ mới được công nhận là thành viên của nhà chồng. Lễ Koil không giới hạn về thời gian và nghi thức, tùy hoàn cảnh mỗi gia đình để tiện lợi tổ chức. Đồng bào Bru - Vân Kiều quan niệm, làm được lễ này thì cuộc sống vợ chồng mới được hạnh phúc viên mãn.

Ngày nay bạc nén, nồi đồng, thanh kiếm…đã trở nên khan hiếm nên đồng bào Bru Vân Kiều đã linh hoạt “cho mượn” để thực hành nghi lễ cưới hỏi. Nhờ vậy mà những nghi lễ độc đáo không những không bị mai một mà còn được nối dài, nhân rộng trong cộng đồng đồng bào Bru Vân Kiều ở dãy Trường Sơn.