Việc hoàn thiện Luật Phòng, chống mua bán người cần đảm bảo lồng ghép giới và cách tiếp cận lấy nạn nhân làm trung tâm

Tham dự hội nghị có đại diện Cơ quan chủ trì soạn thảo (Bộ Công an); đại biểu là các chuyên gia, đại diện Bộ, ngành, tổ chức chính trị - xã hội. Ủy viên BCH TW Đảng, Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Hà Thị Nga và Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương đồng chủ trì Hội nghị.

Toàn cảnh hội nghị

Trên 10 nội dung ý kiến của Hội đã được tiếp thu, sửa đổi

Hiện nay, Luật phòng, chống mua bán người đang trong quá trình sửa đổi, do Bộ Công an chủ trì soạn thảo và được đưa vào thảo luận tại kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV. Qua thực tiễn triển khai công tác phòng, chống mua bán người những năm qua cũng như tham gia nghiên cứu hồ sơ dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi), Hội LHPN Việt Nam nhận thấy Dự thảo 5 Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) đã có nhiều tiếp thu sửa đổi, nhất là những nội dung liên quan đến vấn đề bình đẳng giới trong dự thảo Luật. Tuy nhiên, vẫn còn có những vấn đề giới cần tiếp tục được nghiên cứu, trao đổi, thảo luận và hoàn thiện tại Dự thảo.

Phát biểu khai mạc hội nghị, Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương nhận định: “Mua bán người (MBN) luôn là vấn đề nóng, không chỉ với mỗi quốc gia mà đã trở thành vấn nạn mang tính toàn cầu. Mặc dù nạn nhân của mua bán người có thể là bất cứ ai, nhưng một thực tế là phụ nữ và trẻ em gái luôn chiếm đa số”. Báo cáo tổng kết thi hành Luật của Bộ Công an cho biết, từ năm 2012 đến tháng 2/2023, lực lượng chức năng đã giải cứu, tiếp nhận, xác minh khoảng 10.000 trường hợp trong đó, xác định gần 8.000 người là nạn nhân. Phân tích về tình hình nạn nhân cho thấy chủ yếu là phụ nữ, trẻ em (chiếm khoảng 90%). Đa số nạn nhân là phụ nữ khi bị lừa bán ra nước ngoài bị cưỡng ép kết hôn làm vợ người dân bản địa và bóc lột tình dục (chiếm gần 80%), cưỡng bức lao động...

Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương phát biểu khai mạc hội nghị

Công tác phòng, chống mua bán người (PCMBN) thời gian qua ở Việt Nam đã đạt được những kết quả nhất định, thể hiện những nỗ lực, quyết tâm của Việt Nam trong thực hiện cam kết quốc tế góp phần thúc đẩy và bảo vệ quyền con người trong công tác phòng chống tội phạm mua bán người. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập kinh tế, quốc tế, sự phát triển của công nghệ thông tin, các vấn đề an ninh phi truyền thống, thiên tai, dịch bệnh…, mua bán người được đánh giá tiếp tục diễn biến phức tạp, xu hướng gia tăng, nhất là trong bối cảnh những tác động tiêu cực của hậu dịch bệnh Covid-19. Vấn đề lao động, việc làm và vấn đề mở cửa trở lại nền kinh tế, khiến nhu cầu việc làm tăng cao, là điều kiện thuận lợi để các đối tượng triệt để lợi dụng lừa gạt, dụ dỗ nạn nhân để lừa bán, xâm phạm nghiêm trọng đến quyền con người, trong đó có quyền của phụ nữ.

Dự báo trong thời gian tới, tình hình mua bán người tiếp tục diễn biến phức tạp và có xu hướng gia tăng về số vụ, số nạn nhân; các đối tượng mua bán người tăng cường sử dụng công nghệ thông tin để xây dựng mối quan hệ với nạn nhân; tuyển mộ nạn nhân bằng cách lợi dụng kẽ hở của pháp luật và hoạt động với vai trò “môi giới” nhận con nuôi, kết hôn với người nước ngoài, hiến tạng, đưa người đi lao động hoặc du lịch nước ngoài. Trong bối cảnh đó, việc hoàn thiện Luật PCMBN cần tính đảm bảo lồng ghép giới và cách tiếp cận lấy nạn nhân làm trung tâm trong tất cả các thời điểm, giai đoạn từ phòng ngừa, phát hiện, xác minh, bảo vệ, hỗ trợ nạn nhân hiệu quả.

Thượng tá. ThS Bùi Thị Nương, Phó trưởng phòng Cục Pháp chế và cải cách hành chính tư pháp, Bộ Công an trình bày Dự thảo Luật

Hội LHPN Việt Nam đã tổ chức nhiều Hội thảo góp ý Luật và đã có công văn số 2686/ĐCT-TG ngày 13/11/2023 gửi Cơ quan chủ trì soạn thảo (Bộ Công an). Đối chiếu với Dự thảo lần này, trên 10 nội dung ý kiến của Hội đã được Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu, sửa đổi. Trong hệ thống Hội, tính đến thời điểm hiện tại đã có 49/60 tỉnh/thành Hội có văn bản tổng hợp ý kiến góp ý của hội viên, phụ nữ về Dự thảo Luật.

“Lấy nạn nhân làm trung tâm” để bảo đảm tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của họ

Các đại biểu đồng tình với việc khi nói về chính sách hỗ trợ dành cho phụ nữ, trẻ em gái là nạn nhân mua bán người trong Dự thảo Luật, cần thống nhất một số quan điểm và cách tiếp cận đó là “lấy nạn nhân làm trung tâm” để có thể bảo đảm tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Thực tiễn cho thấy và pháp luật các nước đều quy định bất kể ai, dù là phụ nữ và trẻ em gái, khi bị mua bán đều bị ảnh hưởng, bị xâm hại đến quyền con người, quyền tự do và quyền bất khả xâm phạm về thân thể. Vì thế họ (bất kể là nam hay nữ, già hay trẻ, quốc tịch và tôn giáo, vị trí xã hội và thành phần xuất thân…) nếu là “nạn nhân” thì đều cần được bảo vệ về mặt pháp lý. Phụ nữ và trẻ em gái khi xác định là nạn nhân bị mua bán cũng có quyền được hưởng ít nhất là ngang bằng với các nhóm đối tượng khác.

Các đại biểu cho rằng cần làm rõ một số nội dung chính trong Dự thảo Luật

Ngoài ra, các đại biểu cũng cho rằng cần làm rõ vấn đề tiếp nhận, xác minh, xác định, bảo vệ nạn nhân bị mua bán tại Dự thảo Luật. Để đảm bảo sự rõ ràng, minh bạch cũng như tính khả thi, phù hợp với thực tiễn cuộc sống, Dự thảo Luật cần quy định cụ thể, rõ ràng các thông tin, tài liệu hợp pháp khác là những thông tin, tài liệu gì, đồng thời cân nhắc về sự phù hợp, tính khả thi của nguồn chứng cứ là "lời khai, tài liệu do những người biết sự việc cung cấp".

Ông Lê Việt Trường, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội tán thành phương pháp tiếp cận vấn đề giới, lồng ghép giới trong Dự thảo Luật của Chính phủ trình Quốc hội. Thực tế, nạn nhân các vụ mua bán người gần đây đã có cả nam giới, nhưng xét trên tổng thể toàn bộ quá trình xử lý vấn đề nạn nhân các vụ mua bán người, sau khi được giải cứu, hỗ trợ về lại gia đình và cộng đồng, so với nạn nhân nam giới, nạn nhân là nữ giới, trẻ em sẽ khó hòa nhập cộng đồng hơn, dễ trở thành “nạn nhân mới” của sự kỳ thị, phân biệt đối xử do chính gia đình, cộng đồng mà họ đang sống tạo ra. Do đó, ông cho rằng, cùng với nguyên tắc trung tính về giới, Dự thảo Luật cần được nghiên cứu, bổ sung thêm một số biện pháp cần thiết thúc đẩy bình đẳng giới nhằm hỗ trợ tốt hơn cho nạn nhân các vụ mua bán người là phụ nữ và trẻ em.

Ông Lê Việt Trường, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội tán thành phương pháp tiếp cận vấn đề giới, lồng ghép giới trong Dự thảo Luật

Việc phòng, chống mua bán người cần sự chung tay của cả cộng đồng

Về vai trò của các cơ sở hỗ trợ nạn nhân/Trung tâm trợ giúp xã hội, bà Dương Thị Ngọc Linh, Ủy viên Đoàn Chủ tịch, Giám đốc Trung tâm Phụ nữ và Phát triển, Giám đốc Trung tâm Trợ giúp xã hội - Ngôi nhà Bình yên chia sẻ, Ngôi nhà Bình yên (NNBY) đã tiếp nhận và hỗ trợ 1.704 phụ nữ và trẻ em đến từ 56 tỉnh/thành phố và 17 vùng dân tộc thiểu số. NNBY tập trung hỗ trợ nhóm đối tượng phụ nữ, trẻ em là nạn nhân của bạo lực trên cơ sở giới (BLGĐ, XHTD và MBN) với mục tiêu hỗ trợ kịp thời, khẩn cấp và toàn diện cho nạn nhân, giúp phục hồi sức khỏe thể chất và tinh thần, bảo vệ quyền lợi hợp pháp, tạo điều kiện để tái hòa nhập an toàn và bền vững. Khi đến với NNBY, người tạm trú (NTT) sẽ được cung cấp gói dịch vụ hỗ trợ toàn diện, bao gồm: nơi ăn, ở an toàn; khám và điều trị, phục hồi sức khỏe thể chất; tư vấn ổn định, phục hồi sức khỏe tâm thần; tư vấn, hỗ trợ pháp lý bảo vệ quyền và lợi ích; hỗ trợ văn hóa và học nghề, giới thiệu việc làm; hướng dẫn, tập huấn kỹ năng sống.

Bà cho rằng, việc bổ sung trách nhiệm của Hội LHPN Việt Nam về “Vận hành cơ sở hỗ trợ nạn nhân, người đang trong quá trình xác định nạn nhân” có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo đảm cơ sở pháp lý cho Hội thực hiện chức năng bảo vệ phụ nữ, trẻ em quy định tại Hiến pháp, Luật Bình đẳng giới và các văn bản pháp luật khác, đóng góp vào trách nhiệm chung của xã hội trong công tác phòng chống mua bán người nói riêng và công tác bảo vệ, hỗ trợ phụ nữ, trẻ em, bình đẳng giới nói chung. Đồng thời, đề nghị Ban soạn thảo đưa vào Điều 20 của Dự thảo Luật chức năng của Hội LHPN Việt Nam; cân nhắc, xem xét và quy định rõ “tài chính của cơ sở trợ giúp xã hội”...

bà Dương Thị Ngọc Linh, Ủy viên Đoàn Chủ tịch, Giám đốc Trung tâm Phụ nữ và Phát triển, Giám đốc Trung tâm Trợ giúp xã hội - Ngôi nhà Bình yên chia sẻ về vai trò của Ngôi nhà Bình yên

Thượng tá Khổng Ngọc Oanh, Phó trưởng phòng 5, Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an khẳng định, nạn nhân phần lớn là phụ nữ và trẻ em gái có mức độ tổn thương nhiều hơn nam giới. Bên cạnh đó, cần đặt ra vấn đề về áp dụng các biện pháp tùy theo nhu cầu, biện pháp thân thiện khi giải cứu nạn nhân trở về có yếu tố nhạy cảm giới, nạn nhân thuộc cộng đồng LGBT... Ông cho rằng việc phòng chống mua bán người không chỉ là trách nhiệm của phụ nữ và trẻ em mà còn là việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức và có sự chung tay góp sức của cả cộng đồng.

Kết luận hội nghị, Ủy viên BCH TW Đảng, Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Hà Thị Nga đánh giá cao các ý kiến phát biểu đặc biệt trong quy trình xác minh nạn nhân, vấn đề nhạy cảm giới cũng như quy định về cơ sở hỗ trợ nạn nhân… nhằm giúp Hội LHPN Việt Nam tiếp tục triển khai việc phản biện xã hội đối với Dự thảo Luật. Chủ tịch Hà Thị Nga bày tỏ sự đồng tình với đa số các ý kiến chia sẻ tại hội nghị và những thông tin có giá trị này sẽ được Hội tiếp thu để gửi tới cơ quan soạn thảo trình Quốc hội đề nghị điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung. Bên cạnh đó, bà cũng mong muốn cơ quan soạn thảo tạo điều kiện thuận lợi để các cơ sở hỗ trợ nạn nhân thực hiện công tác phòng, chống mua bán người hiệu quả nhất .