Dự thảo Luật An ninh mạng: Hoàn thiện hành lang pháp lý bảo vệ chủ quyền số trong giai đoạn mới

Dự thảo Luật An ninh mạng là một trong những nội dung thu hút sự quan tâm lớn của đại biểu Quốc hội, cử tri, giới chuyên gia và cộng đồng doanh nghiệp tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV. Dự kiến, Luật An ninh mạng sẽ được biểu quyết thông qua tại kỳ họp này. 

Báo Phụ nữ Việt Nam đã có cuộc trao đổi với bà Thái Quỳnh Mai Dung, Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội, về tính cấp thiết và những điểm mới của dự thảo Luật An ninh mạng lần này.

Từ tấn công mạng đến lộ lọt dữ liệu: Đòi hỏi khung pháp lý mới

+ Vì sao tại thời điểm này Việt Nam cần ban hành một Luật An ninh mạng mới hợp nhất hai luật hiện hành? Những biến động nào trong công nghệ, không gian mạng và tình hình an ninh khiến yêu cầu ban hành luật trở nên cấp thiết?

Bà Thái Quỳnh Mai Dung: Thời gian qua, hoạt động của tội phạm và vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự trên không gian mạng ở nước ta ngày càng diễn biến phức tạp, khó lường, nổi lên là: Hoạt động tấn công mạng, gián điệp mạng tại Việt Nam diễn ra ngày càng phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh quốc gia; Tình trạng lộ mất bí mật nhà nước, thu thập, mua bán trái phép thông tin, dữ liệu cá nhân tiếp tục xảy ra ở nhiều cơ quan, đơn vị; Hoạt động chống phá Đảng và Nhà nước trên không gian mạng; Hoạt động sử dụng công nghệ cao để thực hiện hành vi phạm tội, xâm phạm trật tự an toàn xã hội diễn ra ngày càng phức tạp, gây bức xúc trong xã hội, gây thiệt hại lớn về tài sản cho người dân…

Tính đến thời điểm hiện tại, Luật An toàn thông tin mạng đã ban hành được 10 năm, Luật An ninh mạng ban hành được 7 năm, vì vậy, có những nội dung quy định trong 2 luật trên cần phải sửa đổi, bổ sung, điều chỉnh cho phù hợp với tình hình phát triển thực tiễn, nhất là những vấn đề mới về công nghệ thông tin, góp phần phục vụ hiệu quả quá trình chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, xã hội số của Việt Nam.

Đặc biệt, tại Nghị quyết số 176/2025/QH15 ngày 18/02/2025, Bộ Thông tin và Truyền thông đã không thuộc cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV. Và hiện nay, nhiệm vụ quản lý nhà nước về bảo đảm an toàn thông tin mạng đã được chuyển giao về Bộ Công an.

Ngày 10/7/2025, tại Nghị quyết số 87/2025/UBTVQH15, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã bổ sung dự án Luật An ninh mạng vào Chương trình lập pháp năm 2025 trên cơ sở hợp nhất Luật An ninh mạng và Luật An toàn thông tin mạng thành 01 luật thống nhất và được sửa đổi, bổ sung theo trình tự, thủ tục rút gọn.

Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại đã thẩm tra Dự án Luật An ninh mạng, nhất trí với các nội dung được điều chỉnh trong dự thảo Luật; cho rằng Cơ quan soạn thảo đã quán triệt và thực hiện các chỉ đạo về đối mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật. Hồ sơ dự án Luật được xây dựng theo trình tự, thủ tục rút gọn, đáp ứng các yêu cầu của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

+ Nhiều Nghị quyết của Đảng trong giai đoạn 2018-2025 đều nhấn mạnh bảo đảm an ninh mạng và an ninh dữ liệu. Theo bà, việc ban hành luật lần này đáp ứng thế nào với định hướng chiến lược đó?

Bà Thái Quỳnh Mai Dung: Việc ban hành Luật An ninh mạng lần này là bước đi rất quan trọng để cụ thể hóa xuyên suốt các định hướng chiến lược của Đảng về bảo đảm an ninh mạng, an ninh dữ liệu trong giai đoạn 2018-2025.

Các Nghị quyết của Trung ương và Bộ Chính trị - từ Nghị quyết 30 về Chiến lược An ninh mạng quốc gia, Nghị quyết Đại hội XIII, Nghị quyết 57 về đột phá khoa học - công nghệ và chuyển đổi số, đến các Nghị quyết 44, 59, 66, 68 - đều xác định rõ hai yêu cầu then chốt: bảo đảm chủ quyền quốc gia, an ninh con người, an ninh dữ liệu trong không gian mạng; và xây dựng hành lang pháp lý đầy đủ để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế số - xã hội số.

Việc ban hành Luật An ninh mạng hợp nhất lần này trực tiếp cụ thể hóa các định hướng của Đảng giai đoạn 2018-2025 ở những khía cạnh sau: Luật bổ sung chế định mới về an ninh dữ liệu, hoàn thiện cơ chế bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng, chuẩn hóa tiêu chuẩn - quy chuẩn kỹ thuật, tăng cường năng lực phòng ngừa, phát hiện và ứng phó sự cố mạng. Đồng thời, luật đáp ứng yêu cầu "một đầu mối" quản lý, phù hợp với chủ trương tinh gọn bộ máy và tạo hành lang pháp lý an toàn cho chuyển đổi số, kinh tế số và bảo vệ chủ quyền số của quốc gia.

Dự kiến, Luật An ninh mạng sẽ được biểu quyết thông qua tại kỳ họp này

Mô hình một đầu mối và yêu cầu hội nhập quốc tế

+ Trong quá trình thẩm tra dự thảo, Ủy ban đánh giá thế nào về mô hình "một đầu mối quốc gia" do Bộ Công an chủ trì, nhất là trong bối cảnh nghĩa vụ hợp tác quốc tế theo Công ước Hà Nội?

Bà Thái Quỳnh Mai Dung: Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng được 72 quốc gia ký kết tại Hà Nội vừa qua với tính ràng buộc pháp lý trên toàn cầu đã ghi nhận mỗi quốc gia thành viên chỉ định một đầu mối liên lạc sẵn sàng 24/7 nhằm bảo đảm việc cung cấp sự hỗ trợ ngay lập tức cho các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử hoặc cho việc thu thập chứng cứ là dữ liệu điện tử.

Theo phân công, Bộ Công an là cơ quan đầu mối của Việt Nam có nhiệm vụ tổ chức thực hiện Công ước. Do đó, Bộ Công an là cơ quan đầu mối có trách nhiệm quản lý về bảo đảm an ninh mạng trong phạm vi cả nước, chủ trì xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, hướng dẫn tổ chức, cá nhân bảo đảm an ninh mạng cho các hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia thuộc các lĩnh vực, trừ hệ thống thông tin quân sự.

Mô hình "một đầu mối quốc gia" do Bộ Công an chủ trì giúp thống nhất chỉ huy, tránh chồng chéo giữa các bộ, ngành và bảo đảm xử lý nhanh các sự cố, tấn công mạng. Đặc biệt, mô hình này phù hợp với chủ trương lớn của Đảng về tinh gọn bộ máy và phân công rõ ràng trách nhiệm.

Điều đáng nói, tính chất của an ninh mạng gắn trực tiếp với đấu tranh phòng, chống tội phạm. Phần lớn hành vi xâm phạm an ninh mạng — từ tấn công mã độc, xâm nhập trái phép đến mua bán dữ liệu, lừa đảo xuyên biên giới — đều thuộc nhóm tội phạm được điều chỉnh bởi Bộ luật Hình sự. Vì vậy, cơ quan có thẩm quyền điều tra, thu thập chứng cứ điện tử, truy bắt đối tượng chính là lực lượng công an. Việc giao Bộ Công an làm đầu mối vừa đảm bảo hiệu quả nghiệp vụ, vừa tránh bỏ lọt tội phạm khi liên quan đến các hệ thống dân sự hoặc doanh nghiệp không thuộc phạm vi quân sự.

Có thể khẳng định, vai trò đầu mối của Bộ Công an bảo đảm Việt Nam phối hợp với thực tiễn, yêu cầu quốc tế, đồng thời giữ vững chủ quyền, an ninh và an toàn hệ thống thông tin quốc gia.

+ Dự thảo Luật khẳng định phải thống nhất với Hiến pháp, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân và các luật chuyên ngành. Ủy ban đánh giá thế nào về mức độ tương thích hiện nay?

Bà Thái Quỳnh Mai Dung: Khi thẩm tra Dự án Luật An ninh mạng, Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại thấy rằng, Dự thảo Luật phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, bảo đảm tính hợp Hiến, thống nhất với hệ thống pháp luật. Các quy định mới về an ninh mạng, an ninh dữ liệu được xây dựng theo hướng không chồng chéo, chỉ quy định những nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội và không lặp lại các quy định đã có trong luật khác. Những vấn đề liên quan đến dữ liệu cá nhân, tố tụng, mật mã, tiêu chuẩn - quy chuẩn kỹ thuật đều được thiết kế để bổ sung, hỗ trợ, tạo thành khung pháp lý thống nhất, đồng bộ, phù hợp yêu cầu quản lý nhà nước trong giai đoạn chuyển đổi số.

Đặc biệt, nội dung của dự thảo Luật bảo đảm tính thống nhất với các văn bản quy phạm pháp luật liên quan và tương thích, phù hợp với các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; nội luật hoá quy định Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng cho phù hợp với tình hình thực tiễn nước ta hiện nay.

Các nội dung hợp nhất, bổ sung mới trong dự thảo Luật nhằm bảo đảm phù hợp, thống nhất với cơ cấu, tổ chức bộ máy chính quyền 2 cấp và các văn bản pháp luật khác có liên quan.

Ngày 25/10/2025, tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia, sau Phiên khai mạc Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng, các Trưởng đoàn đã tiến hành ký Công ước của Liên hợp quốc về Chống tội phạm mạng. Ảnh: Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang ký Công ước Hà Nội

+ Trong bối cảnh Việt Nam đã tham gia Công ước Hà Nội về chống tội phạm mạng, theo Ủy ban, đâu là những điểm cần tiếp tục hoàn thiện trong dự thảo để vừa bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, vừa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ hợp tác quốc tế theo Công ước Hà Nội?

Bà Thái Quỳnh Mai Dung: Theo Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại, việc Việt Nam tham gia Công ước Hà Nội đặt ra yêu cầu cao hơn đối với dự thảo Luật An ninh mạng, nhất là ở hai phương diện: (1) bảo đảm chủ quyền, an ninh quốc gia trên không gian mạng, (2) đáp ứng đầy đủ nghĩa vụ hợp tác quốc tế, chia sẻ thông tin, thu thập chứng cứ điện tử theo Công ước.

Vì vậy, dự thảo cần tiếp tục hoàn thiện một số nội dung sau: Dự thảo Luật An ninh mạng phải tiếp tục hoàn thiện theo hướng vừa bảo đảm chủ quyền số, vừa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ hợp tác quốc tế. Dự thảo cần rà soát, nội luật hóa đầy đủ các hành vi bị cấm theo Công ước; làm rõ cơ chế phối hợp 24/7 của đầu mối quốc gia và nguyên tắc chia sẻ thông tin, chứng cứ điện tử. Đồng thời, cần quy định cụ thể điều kiện, phạm vi cung cấp dữ liệu xuyên biên giới để tránh lạm dụng, bảo vệ bí mật nhà nước và quyền riêng tư của công dân.

Ủy ban cũng đề nghị hoàn thiện các quy định về định danh, quản lý và cung cấp thông tin kỹ thuật như địa chỉ IP, bảo đảm phục vụ hợp tác quốc tế nhưng không tạo rủi ro lộ lọt. Những điều chỉnh này sẽ giúp Việt Nam vừa chủ động bảo vệ an ninh mạng quốc gia, vừa là thành viên có trách nhiệm của Công ước.

+ Xin trân trọng cảm ơn bà!