Thúc đẩy bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ
Mất cân bằng giới tính khi sinh đang là mối quan ngại ngày càng tăng tại một số quốc gia Nam Á, Đông Á và Trung Á. Sự mất cân bằng này đang khiến toàn châu Á “thiếu hụt” tới 117 triệu phụ nữ và trẻ em gái (phần lớn là ở Trung Quốc và Ấn Độ).
Theo kịch bản dân số khả quan nhất, nếu tỷ số giới tính khi sinh trở về mức bình thường trong vòng 10 năm tới thì nam giới của Trung Quốc và Ấn Độ vẫn phải đối mặt với “sức ép kết hôn” một cách nghiêm trọng trong vài thập kỷ vì rất nhiều người trong số họ sẽ không thể tìm được bạn đời do thiếu phụ nữ trong độ tuổi kết hôn.
Ảnh hưởng từ nếp nghĩ thâm căn cố đế
Các vấn đề nóng trên đã được đưa ra tại hội thảo quốc tế với chủ đề “Mất cân bằng giới tính khi Tỷ số giới tính khi sinh (SRB) bình thường về mặt sinh học nằm trong khoảng 104-106 bé trai trên 100 bé gái. Tuy nhiên, các tỷ số cao tới mức 115-120 bé trai trên 100 bé gái đã được ghi nhận tại Trung Quốc (118,1 vào năm 2009), Ấn Độ (110,6 vào năm 2006-08), Ở Việt
sinh: Giải quyết vấn đề và định hướng cho tương lai”do Chính phủ Việt
Theo các báo cáo của các đại biểu, tỉ số giới tính khi sinh (SRB) chủ yếu ảnh hưởng đến các nước châu Á, nơi có nhiều quốc gia mà người dân vẫn còn tư tưởng trọng nam khinh nữ bởi các truyền thống ăn sâu bám rễ. Ở đó, người ta thường có quy định chỉ con trai là đựơc thừa hưởng tài sản, là người phụng dưỡng cha mẹ khi về già, lo việc ma chay cúng giỗ và nối dõi tông đường…
Nếp nghĩ thâm căn cố đế này tạo áp lực lớn buộc người phụ nữ phải đẻ cho được con trai, từ đó ảnh hưởng đến đời sống tình dục và sinh sản của họ; đồng thời cũng tác động đến sức khỏe và tính mạng của người phụ nữ. Thực trạng này cũng đặt người phụ nữ ở vào một vị trí buộc phải chấp nhận vị thế thấp kém do sự trọng nam, khinh nữ tạo nên.
Bên cạnh đó, do các chính sách quốc gia hỗ trợ quy mô gia đình nhỏ nên nhiều người sử dụng siêu âm và các công nghệ giúp chẩn đoán giới tính. Phụ nữ phải gánh chịu các hậu quả nếu họ sinh con gái. Trong nhiều trường hợp, các hậu quả này có thể bao gồm: bạo hành, ruồng bỏ, ly dị hay thậm chí là tử vong.
Mất cân bằng giới tính khi sinh xuất hiện ở các nước châu Á như: Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ cách đây từ 20 – 30 năm. Sự mất cân bằng này đã tạo ra những hệ luỵ của sự thiếu hụt các cô dâu hiện nay ở Trung Quốc, Hàn Quốc. Đến nay, mới chỉ có Hàn Quốc thành công trong việc đưa SRB về mức cân bằng tự nhiên 106 trẻ sơ sinh trai/100 trẻ sơ sinh gái. Các nước Trung Quốc, Ấn Độ dù có nhiều biện pháp rất quyết liệt song SRB vẫn đang ở mức cao.
Tăng áp lực kết hôn
Xuất hiện muộn hơn so với các nước trên sau khoảng 20 năm nhưng SRB tại Việt Nam tăng rất Một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến SRB tăng cao này là tâm lý ưa thích con trai đã có từ lâu đời tại nhiều quốc gia châu Á, với các lý do văn hóa, xã hội và kinh tế. Con gái có thể bị coi là gánh nặng của gia đình, đặc biệt là ở các nước có phong tục con gái phải có của hồi môn khi về nhà chồng. Cha mẹ thường trông cậy vào con trai để nương nhờ lúc tuổi già. Con trai cũng phải đảm nhiệm tổ chức ma chay cho cha mẹ và thờ cúng tổ tiên.
nhanh trong vòng vài năm trở lại đây với những diễn biến phức tạp và đặc thù khác hẳn các nước khác.
Theo các chuyên gia quốc tế và trong nước, tỷ số giới tính khi sinh tăng lên theo thứ tự các lần sinh. Chẳng hạn, ở Ấn Độ vào năm 2001, SRB là 111 đối với con thứ nhất; 112 đối với con thứ hai và lên tới 116 đối với con thứ ba. Ở Trung Quốc năm 2005, SRB là 108,4 đối với con thứ nhất; 143,2 đối với con thứ hai và lên tới 156,4 đối với con thứ ba.
Tuy nhiên, ở Việt Nam vào năm 2009, SRB là 110,2 đối với con thứ nhất, giảm xuống 109 đối với con thứ hai, song đối với con thứ ba, SRB lại cao hơn 115. Con số này cho thấy đã có những cặp vợ chồng đã thực hiện lựa chọn giới tính trước khi sinh ngay từ lần mang thai đầu tiên.
Bà Nobuko Horibe - Giám đốc Văn phòng khu vực châu Á và Thái Bình Dương của UNFPA - nói: “Phụ nữ phải chịu áp lực nặng nề về việc phải sinh con trai. Điều này không chỉ trực tiếp ảnh hưởng đến đời sống tình dục và sinh sản của phụ nữ với những hệ lụy liên quan đến sức khỏe và tính mạng của họ, mà còn đẩy phụ nữ vào tình trạng phải vĩnh viễn chấp nhận vị thế thấp kém hơn do tâm lý ưa thích con trai”.
Mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ tác động tới cấu trúc giới tính của dân số trong tương lai, dẫn đến tình trạng dư thừa nam giới khi đến độ tuổi kết hôn. Thiếu phụ nữ sẽ làm tăng thêm áp lực buộc họ phải kết hôn sớm hơn. Nhu cầu mua bán tình dục cũng có thể ngày càng tăng và các mạng lưới buôn bán phụ nữ có thể sẽ mở rộng hơn do sự mất cân bằng này. Để có thêm cơ hội lấy vợ, nhiều thanh niên ở Trung Quốc, Ấn Độ… đã phải di cư trong nước hoặc sang các nước khác.
Thúc đẩy bình đẳng giới, trao thêm quyền năng cho phụ nữ
“Các chính phủ cần ưu tiên cao nhất cho việc xây dựng và thúc đẩy các chương trình và chính sách Hiện nay, ngày càng nhiều nước đang chứng kiến tình trạng mất cân bằng tỉ số giới tính khi sinh, từ vùng Cápcadơ (Acmênia, Adecbaidan, Gioócgia) tới vùng Ban căng (Anbani, Kôxôvô, Maxêđônia, Cộng hòa Yugôslavơ cũ và Môngtenơgrô). Tỷ lệ lựa chọn giới tính khi sinh đang tăng ở mức đáng báo động khiến UNFPA phải kêu gọi các nước nhìn nhận lại vấn đề ở tầm toàn cầu để có thể đối phó một cách nghiêm túc hơn.
hỗ trợ trẻ em gái trong các lĩnh vực như luật thừa kế, hồi môn, hỗ trợ tài chính và bảo trợ xã hội cho người cao tuổi, điều này phản ánh cam kết bảo đảm quyền con người và bình đẳng giới” - Bà Horibe nhấn mạnh.
Chính phủ tại các nước có SRB cao đã thực hiện một số biện pháp nhằm xóa bỏ vấn đề mất cân bằng tỷ số giới tính đang ngày càng gia tăng. Chính phủ Hàn Quốc bằng nỗ lực và các chính sách của mình đã đưa SRB trở về mức bình thường trong vòng 2 thập kỷ. Việt Nam đã đưa vấn đề này vào Pháp lệnh Dân số 2003, Luật Bình đẳng giới, dự thảo Chiến lược DS-SKSS giai đoạn 2011 – 2020…
Trước tình hình tỉ số mất cân bằng giới tính khi sinh gia tăng, năm 2009, Tổng cục DS-KHHGĐ (Bộ Y tế) đã triển khai thí điểm mô hình ngăn ngừa và giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh ở 10 tỉnh, thành phố. Đến năm 2010, triển khai mở rộng thành 18 tỉnh và đến năm 2011 triển khai ở 43 tỉnh, thành phố trên cả nước.
Tuy nhiên, các nước cũng thống nhất rằng cần thiết phải có thêm nhiều nỗ lực hơn nữa từ Chính phủ và các tổ chức xã hội dân sự, bao gồm cả những nỗ lực nhằm giải quyết phân biệt đối xử đối với phụ nữ và trẻ em gái vốn đã ăn sâu bám rễ và là lý do chính cho việc lựa chọn giới tính trước khi sinh. Thúc đẩy bình đẳng giới và trao thêm quyền năng cho phụ nữ và trẻ em gái sẽ là giải pháp then chốt giúp điều chỉnh mất cân bằng giới tính khi sinh.
Ông Eamonn Murphy - Quyền Điều phối viên thường trú của Liên Hợp Quốc tại Việt Nam - nói: “Để duy trì động lực đạt được Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ số 3 về Bình đẳng giới tại Việt Nam, các nỗ lực cần hướng tới việc thay đổi tâm lý ưa thích con trai của các cặp vợ chồng cũng như việc nâng cao địa vị của phụ nữ trong gia đình và xã hội. Hơn nữa, cần tiến hành thêm các nghiên cứu định tính để tìm hiểu rõ hơn các yếu tố xã hội và văn hóa có tác động tới sự mất cân bằng giới tính khi sinh nhằm cải thiện các hoạt động giáo dục và một số can thiệp khác”.
Phát biểu tại phiên khai mạc hội thảo, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh: “Tôi đánh giá cao sáng kiến của Bộ Y tế và Liên Hợp Quốc tại Việt
