Quảng Nam: Điệu múa “da dá” của người phụ nữ Cơ Tu - Nơi gửi gắm khát vọng sống ngàn đời
Thiếu nữ Cơ Tu trong điệu múa da dá Những người già Cơ Tu cho biết, ở tộc người Cơ Tu, có diễn trình múa là sự kết hợp giữa nữ và nam gọi là tân tung - da dá. Theo đó, tân tung là điệu múa đàn ông, thanh niên Cơ Tu, còn da dá là điệu múa phụ nữ, con gái Cơ Tu xuất hiện trong nhiều sinh hoạt cộng đồng và các lễ hội lớn của người Cơ Tu như: lễ hội đâm trâu, lễ hội mừng lúa mới, lễ dựng Gươl mới... Theo đó, tân tung - da dá là niềm kiêu hãnh về một điệu dân vũ nối con người với thế giới siêu nhiên, ông bà, tổ tiên từ xa xưa làm nên nét độc đáo và phong phú của văn hóa vật thể - phi vật thể trong đời sống cộng đồng Cơ Tu trên vùng Trường Sơn.
Cùng với tân tung, thì da dá là điệu múa phụ nữ và con gái Cơ Tu được bắt nguồn từ những động tác dâng lễ vật từ thuở xa xưa. Để thể hiện điệu múa da dá mang đặc trưng bản sắc dân tộc, bao giờ cũng có đống lửa được đốt lên ở trước Gươl làng (ngôi nhà làng truyền thống). Phụ nữ bao giờ cũng bước ra múa trước, nối tiếp theo là con gái Cơ Tu vai trần lộ, cổ đeo mã não, vòng chuỗi cườm nhiều màu sắc tạo thành một vòng tròn cùng nhảy múa, chân bước đi ngược kim đồng hồ, sôi động, rộn ràng trên nền nhạc của tiếng trống, cồng chiêng với động tác múa uyển chuyển, đều đặn, nhẹ nhàng và quyến rũ.
Những phụ nữ Cơ Tu luôn kết nhau tạo thành một không gian bền chặt
Nhìn phụ nữ và con gái Cơ Tu khi múa, đôi chân đứng thẳng khoan thai, đôi tay vươn lên khỏi đầu, bàn tay đưa ngả theo hướng sau lưng ngang vai, cánh tay vuông góc song song với thân mình như chống cả bầu trời, giống đôi sừng trâu biểu tượng “đầu trâu móng nước” biểu tượng hiến tế của người Cơ Tu thể hiện sự mừng rỡ đón đợi vật thiêng. Khi múa da dá, đôi mắt của người phụ nữ, con gái Cơ Tu nhìn thẳng, miệng luôn tủm tỉm cười, chân đi đất nhón gót xoay tròn theo nhịp điệu cồng chiêng và tiếng trống thập thình, nhịp nhàng trước gió, như dòng suối mượt mà uốn quanh vòng múa di chuyển từ trái sang phải, còn từng người tự quay vòng tròn quanh mình, chân nhún nhẹ nhàng luôn thực hiện động tác từ phải sang trái.
Theo người Cơ Tu, da dá như một cách để kết nối giữa thế giới thực tại với vũ trụ, tổ tiên, ông bà như một lời cầu nguyện người Cơ Tu gửi tới đấng thần linh và tổ tiên tạo cho đồng bào nơi đây sức mạnh để vượt qua, sống mạnh mẽ với nắng gió và núi rừng. Bên cạnh đó, da dá là điệu múa dành cho con gái Cơ Tu thùy mị, nết na và những người phụ nữ Cơ Tu hy sinh thầm lặng, một mực chung thủy thương chồng yêu con, yêu núi rừng, vì sự sinh tồn và phát triển của cộng đồng.
Vào mùa lễ hội của cộng đồng, những em gái Cơ Tu cũng theo mẹ, chị hoà chung vào vòng da dá
Điệu múa tân tung – da dá hiện nay vẫn còn được lưu truyền, bảo tồn và biểu diễn đặc biệt trong những buổi sinh hoạt văn hóa cộng đồng, trong lễ hội truyền thống của người Cơ Tu. Đây là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của đồng bào Cơ Tu. Chính những giá trị đó, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã có Quyết định số: 2684/QĐ-BVHTT ngày 25/8/2014 đưa điệu múa tân tung – da dá của người Cơ Tu 3 huyện: Nam Giang, Đông Giang và Tây Giang (Quảng Nam) vào Danh mục di sản văn hóa vật thể - phi vật thể quốc gia. Đây là niềm tự hào với người Cơ Tu ở Quảng Nam nói riêng và cộng đồng các dân tộc trên vùng Trường Sơn – Tây Nguyên nói chung.
