Nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ dân tộc thiểu số

Ở tỉnh miền núi, dân tộc Bắc Kạn, cái tên Nông Thị Biệt khá nổi tiếng trong khu vực kinh tế hợp tác xã (HTX). Chị Biệt sinh năm 1976, là người dân tộc Tày, hiện là Giám đốc HTX Minh Anh chuyên sản xuất nấm ăn, nấm dược liệu.

HTX Minh Anh thành lập tháng 4/2011 tại phường Xuất Hoá, thành phố Bắc Kạn với số lượng thành viên ban đầu là 7 người, 100% là phụ nữ.

Trải qua hơn chục năm lập nghiệp, chị Biệt và các chị em trong HTX đã xây dựng thành công 06 sản phẩm đạt OCOP 3 sao cấp tỉnh gồm: Nấm Sò tươi Minh Anh, Nấm Mộc Nhĩ khô, Mộc Nhĩ Minh Anh thái chỉ, Nấm Linh Chi nguyên tai, Bonsai Linh Chi Minh Anh, Trà túi lọc Linh Chi Minh Anh.

Nữ Giám đốc người Tày cùng các chị em trong HTX giờ vẫn đang không ngừng nỗ lực để biến khát vọng “Sản phẩm của Minh Anh có thể bay qua lũy tre làng, qua lũy tre Việt Nam” trở thành hiện thực.

Chị Nông Thị Biệt là một trong số hơn 10 chị người dân tộc thiểu số (DTTS) đang quản lý các HTX trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn. Ngoài ra, tỉnh còn có hơn 20 nữ giám đốc các doanh nghiệp vừa và nhỏ hoạt động trong các ngành nghề, lĩnh vực như: nhà hàng, khách sạn, công ty kinh doanh vật liệu, vật tư sản xuất…

Lĩnh vực được chị em lựa chọn chủ yếu là sản xuất, kinh doanh sản phẩm nông, lâm sản đặc sản địa phương. Dù số lượng phụ nữ DTTS làm chủ doanh nghiệp, HTX chưa nhiều, nhưng đó cũng là bước tiến vượt bậc tại tỉnh miền núi còn nhiều khó khăn như Bắc Kạn.

Minh chứng là kết quả điều tra 53 DTTS do Uỷ ban Dân tộc và Tổng cục Thống kê thực hiện năm 2019 cho thấy, ở những công việc có vị thế cao hơn như “Chủ cơ sở sản xuất - kinh doanh - dịch vụ” hoặc “Làm công ăn lương” thì tỷ lệ nữ DTTS thấp hơn so với nam DTTS và nữ cả nước. Năm 2019, tỷ lệ nữ DTTS làm chủ cơ sở chỉ chiếm 0,3%, chưa bằng 1/2 lần so với nam DTTS (0,7%) và 1/5 lần so với nữ cả nước (1,5%).

Có sự khác biệt về nghề nghiệp theo giới tính trong các ngành nghề. Dường như các nghề có tỷ lệ nữ DTTS cao thường kém “hấp dẫn” trên thị trường lao động như “Nhân viên dịch vụ và bán hàng” (nam 4,2%, nữ 6,5%); “Lao động giản đơn” (nam 64,7%, nữ 72,7%)…

Sở dĩ vậy một phần nguyên nhân là do triết lý quản trị của nhiều doanh nghiệp, HTX đã gián tiếp tạo ra phân biệt giới. Biểu hiện cụ thể nhất là quá trình "nữ tính hóa" một số công việc như: vị trí thư ký cần sự "tỉ mỉ", "nhẹ nhàng", "biết lắng nghe", "tinh tế". Ngược lại, các hình mẫu nhân viên xuất sắc hoặc các tiêu chí để cất nhắc, thăng tiến lại được “nam tính hóa” như: "cam kết", "cống hiến", "dám làm", "quyết đoán", "có tầm nhìn". Đây chính là một dạng định kiến vô hình, khiến sự bất bình đẳng giới vẫn duy trì và cản trở sự vươn lên làm chủ kinh doanh của phụ nữ.

Theo nghiên cứu của nhóm các nhà khoa học Nguyễn Thị Bích Thuý, Phạm Thu Hiền, nữ DTTS, đặc biệt là nữ trên 35 tuổi hầu như không đi làm xa nhà do những định kiến, rào cản về trách nhiệm nội trợ, chăm sóc gia đình.