Nữ nông dân chân đất sáng chế “lò thông khói”

Hơn 10 năm nay, ở ấp Cái Nai, xã Hoà Tân, TP. Cà Mau có chị nông dân chân đất, văn hoá chỉ học đến lớp 3, lại làm ra được những cái "lò thông khói” thông minh. Những cái lò có tác dụng nấu ăn ngon, làm lợi cho môi trường, được người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh đón nhận như một sản phẩm độc đáo của vùng sông nước miền Tây.

Chị tên Nguyễn Thị Khoánh, ngụ Khóm 2, phường Tân Thành, theo chồng về sống ở ấp Cái Nai, xã Hoà Tân, TP. Cà Mau và được mọi người gọi với cái tên mộc mạc “vợ Hai o­n”. Vợ chồng Hai o­n cũng không có gì đặc biệt, bình thường như bao nhiêu gia đình nông dân khác ở đây, đầu tắt mặt tối với ruộng vườn, cuộc sống gắn liền với con kinh Cái Nai, cái bờ ngăn mặn cũng là con lộ đi của dân trong xóm. Rồi kể từ khi vợ Hai o­n “phát minh” ra được cái “lò thông khói” làm bằng xi-măng để nấu ăn, dân xóm đặt làm, dân huyện tình cờ đi đám ở xóm thấy cái lò ngồ ngộ đặt mua. Cái tên vợ Hai o­n bất ngờ trở thành đề tài “hot” trong mỗi lần đám tiệc ở trong quê, trong tỉnh và được nhiều người biết đến.

Vợ Hai o­n là một phụ nữ mảnh mai nhưng toàn làm những công việc khó và cần đến cơ bắp của đàn ông. Một ngày mới bắt đầu, chị một mình đập sắt, bẻ sắt, uốn sắt, cắt sắt, cột một đống sắt cao muốn ngập mũi thành những cái khung lò ngồ ngộ, xinh xinh như mấy ông thợ làm khung đà, khung cột, khung sàn xây nhà. Kế đến, chị trộn cát, đá, xi-măng thành bê-tông và đổ bê-tông cẩn thận vào từng cái khung lò xếp hàng trên sân. Sau đó, chị tiếp tục với một công đoạn khá tỉ mỉ là tháo khung lò, làm miệng lò, ống thông khói lò, chỉnh sửa hoàn chỉnh cái lò và đánh bóng lò như đánh bóng một tác phẩm nghệ thuật điêu khắc.

Ai thấy vợ Hai o­n làm lò, bẻ sắt, trộn bê-tông, tráng lò như người thợ làm nhà thuần thục cũng lấy làm lạ, không hiểu sao chị nông dân nhỏ thó này lại có thể làm được những công việc nặng nhọc của đàn ông như vậy, không hiểu sao chị nông dân chân đất này, chữ nghĩa chỉ học tới lớp 3 trường làng, lại có thể nghĩ và làm ra được những cái lò nấu ăn thông khói làm lợi cho người sử dụng và môi trường độc đáo đến như vậy.

Vợ chồng Hai o­n có 6 người con. 4 người con lớn có gia đình ra ở riêng, nhà còn vợ chồng Hai o­n, ba má Hai o­n đã ngoài 80 tuổi, người con trai phụ được công việc làm vuông và đứa con gái nhỏ còn đi học. Năm 2014, Hai o­n bị tai nạn giao thông mất, vợ Hai o­n trở thành trụ cột chính trong gia đình.

Câu chuyện vợ Hai o­n làm ra cái lò thông khói bằng xi-măng ở ấp Cái Nai khá thú vị. Đó là vào năm 2003, chị tình cờ đi đám ở nhà của một người bạn ở bên xã Hoà Thành. Người bạn khoe mua được mấy cái lò có ống thông gió theo ghe từ vùng trên chở xuống nấu ăn “bảnh” lắm. Mọi người thấy mấy cái lò nấu ăn bảnh thật, có cái ống thông gió dài hơn gang tay, cháy ngon lành, ít khói. Sau khi đi đám ở nhà của người bạn về, không biết sao, chị cứ nghĩ về mấy cái lò, tới ngủ cũng thấy. Mấy cái lò thông gió ở nhà của người bạn được làm bằng đất nung, đẹp, cầu kỳ, mắc tiền. Chị biết muốn làm ra được những cái lò như thế không đơn giản, phải có nhiều nhân công, có nguyên liệu đất sét, thứ ở đây hiếm và quan trọng hơn là phải có lò hầm nung như hầm than vậy. Câu chuyện về những cái lò thông gió ở nhà của người bạn gần như dừng lại ở đây.

Một lần phụ chồng bẻ sắt, cột sắt, trộn xi-măng để làm chuồng heo, nhìn những cây sắt uốn cong, tạo hình thành những cây cột, cây đà theo ý muốn của mình, tự nhiên hình ảnh cái lò ở nhà của người bạn lại xuất hiện trong đầu chị. Chị nảy ra ý tưởng làm lò bằng xi-măng, bởi làm lò bằng xi-măng thì đâu cần nhiều nhân công, đâu cần nguyên liệu đất sét, cũng đâu cần phải có lò nung. Vậy là chị gom số sắt vụn sau khi làm chuồng heo còn lại, bắt tay vào làm lò. Ban đầu chị dùng thùng giấy, tấm xốp, thùng nhựa để làm khung lò. Ống thông gió thì lấy cái ống nước lớn bao ngoài, cái ống nước nhỏ làm lõi trong và đổ xi-măng. Cái lò đầu tiên ra đời vừa xấu, vừa không hiệu quả thông gió.

Thất bại không nản, chị mày mò suy nghĩ, nghiên cứu cải tiến dần dần từ hiệu quả đến hình thức. Chị vẽ cái khung lò theo ý mình, mang "bản vẽ" đến chỗ làm đồ sắt đặt làm cái khung lò. Vẫn những vật dụng thông thường như giấy, xốp, thùng nhựa để làm thân, bụng và miệng lò; riêng cái lõi ống thông gió, chị thay thế cái ống nước nhựa bằng cây chuối non và xi-măng trộn đá thành bê-tông. Cái lò thứ hai thành công, nhất là khi xi-măng khô, cây chuối non dễ dàng rút ra khỏi cái ống thông gió, lò cháy ngon lành.

Vậy là hiệu quả sử dụng đã đạt được, chị bắt đầu quan tâm đến hình thức sản phẩm. Lò xi-măng có nhiều góc cạnh, không bằng phẳng như mặt tường, dùng cây bay của thợ hồ không thể làm bóng cho lò được. Nhìn những miếng phim chụp X-quang bóng nhẵn của ba chồng bỏ lăn lóc trong góc nhà, chị liên tưởng đến vật dụng làm bóng lò thay thế cho cây bay và thành công đến không ngờ. Những cái lò xi-măng của vợ Hai o­n làm ra đẹp và bóng lạ lùng. Mấy tay làm lò chuyên nghiệp ở vùng trên xuống thấy cũng phải ngạc nhiên, họ không biết chị dùng máy móc, kỹ thuật gì làm ra được những cái lò xi-măng bóng đến như vậy.

Không chỉ làm bóng đẹp, chị còn cải tiến ống thông gió đấu nối với cái ống dài và trở thành cái ống thông khói. Nhờ đó, lò càng cháy ngon lành, lại không có chút khói nào, vừa sạch bếp, sạch môi trường. Dân xóm hay chuyện tìm đến nhà Hai o­n, đặt chị làm, rồi dân ở các huyện đến chơi, tình cờ thấy cũng đặt mua. Cứ vậy, cái lò thông khói của vợ Hai o­n đi khắp các ngõ ngách làng quê, kinh rạch trong tỉnh và tỉnh bạn Bạc Liêu.

Chị Khoánh dùng phim chụp X-quang đánh bóng lò thông khói