Tiếng thơ ngâm bậc nhất nhì Hà Thành
Nhưng có lẽ một giọng thơ ngâm chiếm được sự yêu mến và ngưỡng mộ hơn cả, đọng lại sâu lắng trong tâm hồn nhiều thế hệ thính giả suốt từ những năm đầu thập niên 60 thế kỷ trước cho tới nay, đó là người con gái Hà Nội mang cái tên giản dị: Trần Thị Tuyết. Chị sinh ra như để cho “Tiếng thơ”, và “Tiếng thơ” là cả cuộc đời người nghệ sĩ đa đoan mà tài hoa ấy...
Như một cơ duyên tiền định
Bà Nguyễn Thị Phúc vốn là đào nương nhan sắc đằm thắm, đa tài, một thời vang bóng. Những tao nhân mặc khách mê đắm ca trù của Hà Nội xưa không ai là không biết tiếng.
Bà cùng nghệ nhân lừng danh Quách Thị Hồ là những nghệ sĩ được mời đến phòng thu thanh 58 phố Quán Sứ Hà Nội cộng tác với Đài Tiếng nói Việt Nam bộ môn hát ca trù và ngâm thơ ngay sau những năm đầu ta về tiếp quản thủ đô. Giọng ngâm thơ đặc sắc của bà Phúc hớp hồn bao người, khiến ngay cả người nhà đài cũng phải ngưỡng mộ.
Một ngày sau buổi thu thơ, thi sĩ người Nam Bộ Hoàng Tấn (nghệ danh Hồ Tăng ấn) chợt hỏi: “Chị ngâm thơ hay như vậy, thế nhà có đứa con nào theo nghề mẹ không?”. Theo nghề ư? Bà Phúc lặng người mấy phút. Cũng vì theo nghiệp cầm ca mà đời bà “hồng nhan bạc phận”, bà đã thề, thà cực mấy cũng không cho con cái theo cái nghề “xướng ca vô loài” bạc bẽo này.
Người chồng bà thương yêu kính trọng hết mực, ông Trần Văn Thơm, sếp của Ga Hàng Cỏ, một công chức tầng lớp cao sang ở Hà Nội, cũng vì mê đắm giọng hát vàng của cô đào Phúc mà kết ngãi, nhưng rồi vì không môn đăng hộ đối đành phụ tình.
Thiếu phụ trẻ đẹp ấy phải ẵm con về bên ngoại cam chịu lẻ bóng, nỗi đau vò xé cõi lòng, cạn khô nước mắt tủi phận. Nay bỗng dưng có người hỏi con cái có ai theo nghiệp mẹ, bà Phúc lặng người đi, giọng xa xót: “Cuộc đời ca ngâm của tôi đã đủ khổ rồi, tôi không muốn con tôi lại theo nghề này”.
Nhưng không hiểu sao bà lại buột miệng nói thêm: “Cũng có một cô, nhưng chỉ biết... ngâm nga vớ vẩn thôi. Tôi cho nó ở nhà làm máy may, đan thuê kiếm sống qua ngày”. “Thì bà cứ cho cô ấy đến đây thử xem”.
Lời chân tình của người phụ trách “Tiếng thơ” lúc đó không ngờ quyết định “vận mạng” cuộc đời của người nghệ sĩ ngâm thơ lừng danh của đất nước sau này- nghệ sĩ Trần Thị Tuyết. Đấy là một ngày đầu thu năm 1960, Trần Thị Tuyết đã bước vào tuổi ba mươi.
Ba mươi tuổi nhưng vóc người bé nhỏ nên trông chị trẻ hơn tuổi nhiều. Đặc biệt giọng ngâm vang lảnh làm sao, truyền cảm làm sao. Lần đầu tiên được nghe một giọng Bắc “xịn” đến thế, nghệ sĩ Hoàng Tấn hồn hậu cười rung cả tẩu thuốc luôn ngậm trên môi, tự thưởng cho phát hiện mới lạ của mình.
Giọng gốc Hà Nội, tròn vành rõ chữ, chuẩn mực, không hề pha tạp! Vì Tuyết là con nhà nòi. Quê nội ở Bắc Ninh, thấm đẫm tâm hồn Kinh Bắc mướt mát làn dân ca quan họ tình tứ lãng mạn, duyên dáng mặn mà... Cha ruột sinh ra ở đất Thăng Long ngàn năm văn vật. Bà ngoại và mẹ chính gốc Hà thành. Tất cả “cộng hưởng” sinh ra tiếng thơ tuyệt vời Trần Thị Tuyết.
Ngay buổi đầu vào phòng thu thanh, Trần Thị Tuyết trong nỗi cảm xúc tràn đầy đã “xuất thần” cả một sêri những thi phẩm cổ điển: Thơ Nguyễn Trãi, Lê Thánh Tông, rồi “Kiều”, “Chinh phụ ngâm” đến Nguyễn Khuyến, Tản Đà, Bà Huyện Thanh Quan, Cao Bá Quát, Chu Mạnh Trinh, Nguyễn Công Trứ...
Các thể thơ tứ tuyệt, thất ngôn bát cú, lục bát được ngân lên theo các làn điệu sa mạc, bồng mạc, ca trù... Mỗi làn điệu thích ứng với từng bài thơ, thể thơ.
Có buổi, hai mẹ con chị Tuyết cùng thể hiện những bài thơ cổ. Những bài thơ Đường nổi tiếng của Đỗ Phủ, Lý Bạch... đặc biệt là tập “Nhật ký trong tù” của Bác Hồ. Bà Phúc ngâm tiếng Hán trước, cô con gái ngâm bản dịch tiếng Việt.
Chao ôi, được tận mắt xem hai mẹ con nghệ sĩ tài hoa nức tiếng này trình diễn, được nghe cùng lúc hai giọng ngâm tuyệt vời cất lên du dương trong tiếng đàn bầu, tiếng sáo tiếng tiêu như dụ dẫn ta đến chốn bồng lai tiên cảnh, bảng lảng khói sương mộng mơ... mới thấy hết sự cao vời tuyệt đỉnh của hồn thơ, của “Tiếng thơ”...
